O nas

Początek historii Muzeum sięga okresu dwudziestolecia międzywojennego. W Łodzi po I wojnie światowej z powstających swobodnie kolekcji dóbr kultury, narodziła się idea ich usystematyzowania w ramach Muzeum Miejskiego. Eksponaty z kolekcji archeologicznej i etnograficznej umieszczono w nowej placówce – Miejskim Muzeum Etnograficznym. Powstałą 1 stycznia 1931 roku instytucję uznaje się za genezę muzealnictwa archeologicznego i etnograficznego w Łodzi.

Pierwszą siedzibą Muzeum, którego kierownikiem został etnograf Jan Manugiewicz był lokal przy ul. Piotrkowskiej 91. Początki kolekcji były skromne, zasób muzealny liczył bowiem 269 eksponatów etnograficznych i tylko 74 archeologiczne. Rozwój muzeum możliwy był dzięki rzutkości i osobistej charyzmie Manugiewicza, który był otwarty zarówno na gromadzenie eksponatów archeologicznych, jak i etnografii pozaeuropejskiej. To dzięki jego kontaktom z kupcami handlującymi z krajami afrykańskimi, azjatyckimi i południowoamerykańskimi, udało się sprowadzić do Muzeum ciekawe zabytki. Chcąc podnieść jego status naukowy, działające przy Muzeum Towarzystwo Opieki nad Zabytkami Ludoznawczymi i Archeologicznymi w Łodzi zlecało badania archeologiczne w Polsce środkowej oraz do roku 1934 wydawało „Wiadomości Ludoznawcze”. W tamtym okresie również udało się pozyskać, od prywatnych właścicieli, na potrzeby badawcze, teren z cmentarzyskiem kultury łużyckiej w Sierpowie oraz grodzisko wczesnośredniowieczne w Tumie.

Kolejny etap działalności otworzył się przed Muzeum wraz z przeniesieniem w roku 1934 do siedziby przy ul. Piotrkowskiej 104. W nowej przestrzeni udostępniono ekspozycje archeologiczną i etnograficzne: Polski i kultur pozaeuropejskich. Zwiększył się wydatnie zasób muzealny, osiągając liczbę 14 000 eksponatów. Muzeum cieszyło się sporą popularnością, do roku 1937 zwiedziło je 38 500 osób.

W okresie okupacji niemieckiej hitlerowcy, zgodnie z polityką niszczenia polskiej kultury i tożsamości, przenieśli zbiory muzealne do gmachu przy placu Wolności 14, tworząc jedynie z zabytków archeologicznych „Stadtisches Museum fur Vorgeschichte”. Instytucja miała mieć cel wyłącznie propagandowy, potwierdzający rzekomy germański rodowód lokalnych kultur pradziejowych. Okupant spustoszył także zasoby muzealne: w roku 1940 zbiór etnograficzny został usunięty z ekspozycji i częściowo zniszczony, zabytki etnografii pozaeuropejskiej w roku 1942 sprzedano lipskiemu Grassi-Museum, gdzie uległy rozproszeniu po terenie Rzeszy. Rok później, ówczesny dyrektor placówki dr Walter Grunberg zarządził „ewakuację” najcenniejszych zabytków archeologicznych do Niemiec. Z wywiezionych w czasie wojny zasobów, do Łodzi powróciła znikoma część eksponatów.

Po ucieczce okupantów z miasta, ocalałe zbiory uporządkował i zinwentaryzował późniejszy dyrektor Muzeum prof. dr hab. Konrad Jażdżewski. Decyzją władz, z zasobu przedwojennego utworzono dwie odrębne instytucje: 14 maja 1945 roku Miejskie Muzeum Prehistoryczne kierowane przez prof. Konrada Jażdżewskiego oraz 20 kwietnia 1945 roku Miejskie Muzeum Etnograficzne pod dyrekcją dr Janiny Krajewskiej. Obydwie instytucje rozpoczęły intensywną pracę nad rozwojem kolekcji i ich udostępnianiem. To właśnie w tych placówkach zaprezentowano po raz pierwszy w okresie PRL wystawy archeologiczną i etnograficzną. W roku 1948 doceniono także ich poziom merytoryczny, nadając im statuty zakładów naukowo-badawczych. Tego samego roku przy Miejskim Muzeum Prehistorycznym zaczął rozwijać się Dział Numizmatyczny założony przez Anatola Gupieńca. Na przełomie roku 1949/1950 zmienił się status obydwu Muzeów, zostały bowiem upaństwowione i otrzymały nowe nazwy: Muzeum Archeologiczne i Muzeum Etnograficzne w Łodzi. 

Najważniejszą zmianą organizacyjną w strukturze Muzeum było scalenie w roku 1955 obydwu placówek w jedną instytucję – Muzeum Archeologiczne i Etnograficzne w Łodzi, którego dyrektorem został wspomniany wcześniej prof. Konrad Jażdżewski. Decyzja o powołaniu do życia nowego Muzeum przyczyniła się znacząco do jego rozwoju. Pracownicy mogli prowadzić badania na terenie całego kraju, zwiększał się także zasób eksponatów. W roku 1979 osiągnął stan 148 712 zabytków. 

Rozkwit działalności instytucji wpłynął na decyzję o rozbudowie Muzeum, które w 1963 r. otrzymało nową przestrzeń, gdzie dobre warunki do pracy uzyskał Dział Konserwacji i Badań nad Technologią Zabytków. W okresie PRL dział ten posiadał jedną z najnowocześniejszych technologicznie pracowni badających wiek i stan zachowania zabytków. Od roku 1956, wyniki badań prowadzonych przez specjalistów pracujących w MAiE są publikowane wydawanym przez Muzeum czasopiśmie naukowym „Prace i Materiały Muzeum Archeologicznego i Etnograficznego w Łodzi”. Od roku 1980 w strukturze Muzeum funkcjonuje Dział Widowisk Lalkowych jako ówcześnie jedyny w kraju gromadzący i popularyzujący zabytki polskiego lalkarstwa. 

Potwierdzeniem wysokiego poziomu merytorycznego Muzeum było wpisanie 27 maja 1997 roku naszej instytucji pod numerem 44 do Państwowego Rejestru Muzeów. Muzeum w swoich zbiorach posiada ponad 300 000 zabytków i jest największe pod tym względem w Łodzi.

Muzeum Archeologiczne i Etnograficzne w Łodzi posiada też dwa obiekty poza miastem. Pierwszy z nich to otworzony w roku 2013 Skansen Łęczycka Zagroda Chłopska w Kwiatkówku. Budynki w skansenie są rekonstrukcjami obiektów budownictwa charakterystycznego dla okolic Łęczycy od XIX po początki XX wieku. Drugim obiektem jest położone nieopodal skansenu Grodzisko w Tumie, otworzone w 2021 roku. Jest to częściowa rekonstrukcja wczesnośredniowiecznego grodu z czasów dynastii Piastów.